علت ناباروری مردان معمولا ریشه در مسائل جسمی، روانی و محیطی دارد. تشخیص دقیق این مشکلات و تلاش برای رفع آن‌ها از مهمترین راهکارهایی است که می‌توان برای کمک به حل مشکل ناباروری مردان به کار گرفت.
به طور کلی، ناباروری در مردانه به هر نوع مشکل در مرد گفته می‌شود که احتمال باردار شدن همسرش را کاهش دهد. در بیش از یک سوم موارد ناباروری، اشکال از سوی مرد است که این موضوع اغلب به دلیل مشکلات در ساختار اسپرم یا انتقال اسپرم روی می‌دهد.
چنانچه درگیر مسائل مرتبط با ناباروری هستید یا می‌خواهید از ابتلا به آن پیشگیری کنید، می‌توانید از بخش مشاوره آنلاین پزشکی استفاده کنید و بهترین پزشک مورد نظر را انتخاب و در منزل با او گفتگو کنید. این یک راهکار سریع و موثر برای شناخت علل و درمان آن است. ضمنا در صورتی که می‌خواهید درباره علت ناباروری در مردان و مسائل مرتبط با آن بیشتر بدانید، ادامه مطلب را مطالعه کنید.
ناباروری چیست
مفهوم ناباروری به معنی این است که یک زوج با وجود داشتن رابطه جنسی مکرر و محافظت نشده برای یک سال یا بیشتر، بچه دار نمی‌شوند. البته برای زنان بالای ۳۵ سال، عدم بارداری بعد از شش ماه را ناباروری در نظر می‌گیرند.
آمارها نشان می‌دهند که تقریبا از هر هفت زوج، یکی از آن‌ها نابارور است و برای داشتن فرزند نیاز به درمان دارد. ناتوانی در بچه دار شدن می‌تواند استرس‌زا و خسته کننده باشد و کیفیت رابطه زناشویی زوج‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.
بیشتر پزشکان معتقدند که نقش مردان و زنان در ناباروری تقریبا مشابه است و بخشی از این مشکل هم به هر دوی آن‌ها بستگی دارد. تشخیص دقیق علت ناباروری مردان و زنان و حل مشکل بر عهده پزشک زنان آنلاین است. پس اگر پس از یک سال تلاش برای بچه دار شدن هنوز این اتفاق نیفتاده است، باید برای بررسی‌های بیشتر با یک پزشک متخصص زنان یا اورولوژیست صحبت کنید.
همه علت های ناباروری مرد
طبق اعلام وب سایت hopkinsmedicine.org باروری یک فرآیند پیچیده است که اختلال در هر یک از مراحل آن، می‌تواند روند باردار شدن را تحت تاثیر قرار دهد. بدن شما به عنوان یک مرد باید اسپرم سالم تولید کند و آن را از طریق مایع منی به بدن زن برساند. این اسپرم باید قدرت کافی برای لقاح با تخمک و تولید سلول تخم را داشته باشد.
انواعی از مشکلات می‌تواند بر این فرآیند اثر بگذارد و مانع باروری مردان شود. به طور کلی مهمترین علت ناباروری مردان در سه دسته زیر خلاصه می‌شود:
دلایل پزشکی ناباروری مردان
گاهی ناباروری در مردان به دلیل مشکلات جسمی و پزشکی روی می‌دهد که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
- واریکوسل که شایع‌ترین دلیل برگشت‌پذیر ناباروری مردان است و به دلیل تورم سیاهرگ‌هایی ایجاد می‌شود که بیضه را تخلیه می‌کنند
- عفونت‌های ادراری و مقاربتی می‌توانند باعث اختلال در تولید و انتقال اسپرم شوند
- انزال معکوس یا روتروگراد که در آن منی به جای خروج از نوک آلت تناسلی به مثانه وارد می‌شود
- تومورهای بدخیم و سرطان‌ها می‌توانند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بر باروری مردان تاثیر منفی بگذارند
- آنتی بادی‌هایی که به اشتباه اسپرم‌ها را مورد حمله قرار می‌دهند
- بیضه نزول نکرده که یک اختلال مادرزادی است و به دلیل عدم خروج بیضه از شکم به کیسه بیضه روی می‌دهد
- عدم تعادل هورمونی می‌تواند ناشی از اختلال در بیضه‌ها یا سایر سیستم‌های هورمونی مثل هیپوتالاموس، تیروئید و… باشد
- نقص لوله‌های انتقال اسپرم یا انسداد آن‌ها به دلیل جراحی، تروما یا رشد غیرطبیعی
درباره آزمایش اسپرم بیشتر بدانید.
دلایل محیطی ناباروری مردان
گاهی ناباوری مردان به دلیل مشکلات سلامتی آن‌ها نیست؛ بلکه به شرایط محیط زندگی و کار آن‌ها بستگی دارد. البته برخی از مسائل روانی مثل استرس هم می‌تواند باعث اختلال در باروری افراد شود. اصلی‌ترین دلایل محیطی که می‌توانند در باروری اختلال ایجاد کنند عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی مثل علف کش‌ها، حلال‌های آلی و…
- قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین مثل سرب و جیوه
- تابش اشعه ایکس با دوز بالا
- گرم شدن بیش از حد بیضه‌ها به دلیل استفاده مداوم از سونا، جکوزی و…
- نشستن طولانی مدت و پوشیدن لباس‌های تنگ و…
نقش سبک زندگی در ناباروری مردان
سبک زندگی به شکل مستقیم و غیر مستقیم بر سلامت عمومی بدن تاثیر می‌گذارد. این موضوع می‌تواند بر عملکرد جنسی و حتی توانایی باروری افراد هم موثر باشد. از مهمترین دلیل ناباروری مردان که مرتبط با سبک زندگی است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از مواد مخدر که باعث کوچک شدن بیضه‌ها، کاهش تولید اسپرم، افت کیفیت اسپرم و… می‌شود
- مصرف الکل که سطح تستوسترون را کاهش می‌دهد که این موضوع بر نعوظ و تولید اسپرم اثر منفی خواهد داشت
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن مداوم در معرض دود سیگار باعث می‌شود تا مردان اسپرم کم‌تری در مقایسه با غیر سیگاری‌ها تولید کنند
- چاقی و اضافه وزن به شکل‌های مختلف بر ناباروری مردان موثر است. چاقی می‌تواند مستقیما بر خود اسپرم اثر بگذارد یا با ایجاد تغییرات هورمونی منجر به کاهش قدرت باروری مردان شود
درباره خطرات رابطه مقعدی بیشتر بدانید
راه های تشخیص ناباروری در مردان
تشخیص علت ناباروری مردان با یک معاینه فیزیکی و بررسی وضعیت سلامت عمومی بدن توسط اورولوژیست آغاز می‌شود. پزشک در مورد عادات جنسی و مسائل مرتبط با آن با شما صحبت خواهد کرد. اگر او نتواند در این گفت‌وگو و معاینه فیزیکی، علت ناباروری مرد را شناسایی کند، احتمالا در گام بعدی لازم است آزمایش‌هایی برای تشخیص آن انجام شود.
مهمترین آزمایش برای تشخیص علت ناباروری مردان، تجزیه و تحلیل مایع منی است. این آزمایش برای بررسی موارد زیر تجویز می‌شود:
- حجم اسپرم در هر انزال
- سنجش pH اسپرم
- غلظت اسپرم
- تعداد کل اسپرم در هر انزال
- سرعت اسپرم
- خطی بودن اسپرم یا بررسی مستقیم بودن جهت حرکت آن
- مورفولوژی یا بررسی شکل ظاهری اسپرم
- رنگ اسپرم
- ویسکوزیته یا بررسی این که منی با چه سرعتی مایع می‌شود
به جز این موارد، گاهی ممکن است پزشک آزمایش هورمون و عملکرد غدد، آزمایش آنتی بادی، ارزیابی DNA اسپرم و موارد دیگری را هم تجویز کند. ارزیابی دقیق نتایج و کنار هم قرار دادن دلایل نیاز به دقت بالایی دارد و پزشک در نهایت می‌تواند یک یا چند عامل را به عنوان علت ناباروری مردان معرفی کند.
آیا ناباروری مردان قابل درمان است؟
در موارد نادر، مشکلات باروری مردان قابل درمان نیست و برای مرد غیرممکن است که صاحب فرزند شود. ممکن است پزشک به شما و همسرتان پیشنهاد دهد که از اسپرم اهداکننده استفاده کنید یا فرزندی را به فرزندی قبول کنید. اما در بسیاری از موارد این مشکل قابل درمان است.
گزینه های درمانی برای ناباروری مردان ممکن است بر اساس عوامل خاصی که در ناباروری موثر هستند متفاوت باشد.
1. داروها: در مواردی که عدم تعادل هورمونی باعث ناباروری می شود، ممکن است درمان های جایگزین هورمونی یا داروهایی برای بازگرداندن سطح طبیعی هورمون ها و بهبود تولید اسپرم تجویز شود.
2. جراحی: مداخلات جراحی می تواند برخی از مشکلات آناتومیکی را که باعث ناباروری می شوند، اصلاح کند، مانند واریکوسل (وریدهای بزرگ در بیضه) یا انسداد در دستگاه تناسلی.
3. تکنیک های کمک باروری (ART): روش های ART، از جمله تلقیح داخل رحمی (IUI) و لقاح آزمایشگاهی (IVF)، می توانند با تسهیل مستقیم لقاح به غلبه بر مشکلات باروری کمک کنند. این تکنیک‌ها شامل جمع‌آوری اسپرم و استفاده از آن برای بارور کردن تخمک در محیط آزمایشگاهی قبل از انتقال جنین‌های حاصله به رحم شریک زن است.
4. اصلاح سبک زندگی: ایجاد تغییرات خاصی در سبک زندگی مانند ترک سیگار، کاهش مصرف الکل، مدیریت استرس، ورزش منظم و حفظ وزن مناسب می تواند کیفیت اسپرم و باروری کلی را بهبود بخشد.
5. درمان بیماری های زمینه ای: اگر ناباروری مردان ناشی از شرایطی مانند عفونت، اختلالات هورمونی یا ناهنجاری های ژنتیکی باشد، درمان های هدفمند برای این شرایط خاص ممکن است به بهبود باروری کمک کند.
آیا می توان از ناباروری مردان جلوگیری کرد؟
تنها مشکلات مربوط به سبک زندگی که باعث ناباروری مردان می شود با مراقبت بهتر از بدن قابل پیشگیری است. پیشگیری از مشکلات باروری مردان که ناشی از مسائل مربوط به سبک زندگی است را می توان با داشتن یک زندگی سالم تر مدیریت کرد.
مهمترین علت ناباروری مردان
در حال حاضر مهمترین علت ناباروری مردان به مشکلاتی مربوط است که بر نحوه عملکرد بیضه‌ها تاثیر می‌گذارند. البته عوامل دیگری از جمله عدم تعادل هورمونی، عدم وجود اسپرم یا انسداد مجاری انتقال اسپرم هم در این زمینه نقش پررنگی دارند.
در واقع در بیشتر مردان نابارور، همه چیز به اسپرم‌ها وابسته است. کمبود کامل اسپرم علت اصلی ناباروری در حدود ۱۵ درصد مردان نابارور است. هنگامی که مردی اسپرم تولید نمی‌کند، به این مشکل آزواسپرمی می‌گویند. عدم تعادل هورمونی یا انسداد حرکت اسپرم هم می‌تواند به آزواسپرمی منجر شود.
واریکوسل و مشکلاتی از این دست که منجر به الیگواسپرمی (کمبود اسپرم) می‌شوند هم جزو مهمترین علت ناباروری مردان هستند. البته عوامل سبک زندگی و مشکلات مرتبط با سن هم می‌توانند بر باروری مردان اثر بگذارند؛ اما نقش آن‌ها جزئی‌تر است.
درمان ناباروری مردان بدون اسپرم
زمانی که اسپرم قابل اندازه گیری در منی مرد وجود نداشته باشد، به آن آزواسپرمی می‌گویند. این یکی از مهمترین دلایل ناباروری در مردان است. مطابق آمارها حدود یک درصد کل مردان و بین ۱۰ تا ۱۵ درصد مردان نابارور، بدون اسپرم هستند. این مشکل به دلایل مختلفی مثل التهاب، جراحی، آسیب فیزیکی، اختلال هورمونی، مشکلات انزال، پرتو درمانی کیست و… روی می‌دهد.
پزشکان با توجه به علت عدم وجود یا کمبود اسپرم در مردان، راهکارهای درمانی مختلفی را در پیش می‌گیرند:
- اگر نبود اسپرم به دلیل مشکلات انسدادی یا واریکوسل باشد، می‌توان با روش‌های جراحی و… آن را برطرف کرد
- اگر دلیل اصلی آن تولید کم هورمون باشد، ممکن است فرد تحت درمان‌های هورمونی از جمله هورمون محرک فولیکول، آناسترازول و… قرار بگیرد
- گاهی اسپرم زنده وجود دارد، اما راهی برای انتقال آن نیست. در چنین شرایطی می‌توان اسپرم‌ها را از بیضه‌ها، اپیدیدیم یا مجرای دفران خارج کرد و با استفاده از روش‌های کمک بارداری مثل لقاح آزمایشگاهی به تخمک تزریق کرد
درباره میل جنسی زیاد و علت های آن بیشتر بدانید
درمان ناباروری مردان با داروهای گیاهی
باروری یک فرآیند پیچیده است که به عملکرد همزمان ارگان‌های مختلفی در بدن زن و مرد بستگی دارد. گاهی ناباروری برای درمان به دخالت فیزیکی از جمله عمل جراحی نیاز دارد. پس لازم است پیش از هر اقدام درمانی، علت ناباروری مردان شناسایی شود.
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند که برخی از داروهای گیاهی با خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و… می‌توانند به شکل‌های مختلف بر ناباروری مردان تاثیر بگذارند. برخی از این داروها از جمله ماکا و جنسینگ پیش سازهایی برای تولید اسپرم هستند یا می‌توانند با افزایش سطح تستوسترون، منجر به افزایش قدرت باروری مردان شوند.
علف شاخ بز و معجون‌های حاوی دارچین، سیاهدانه و… هم در طب سنتی به عنوان تقویت کننده قوای جنسی مردان شناخته می‌شوند. در هر صورت لازم است که شما برای تشخیص علت ناباروری و درمان آن تحت نظر پزشک باشید. شما می‌توانید پس از مشورت با پزشک، از گیاهان دارویی موثر برای تسریع روند درمان یا افزایش نقش آن کمک بگیرید. البته گاهی ممکن است پزشک مکمل‌های خوراکی یا گیاهی هم برای درمان ناباروری مردان تجویز کند.
چرا آزمایش تستوسترون گرفته می‌شود؟
درمان ناباروری مردان با تغذیه
اصلاح سبک زندگی به ویژه داشتن تغذیه سالم می‌تواند نقش مهمی در سلامت عمومی بدن داشته باشد. این موضوع به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر رابطه زناشویی و حتی توانایی باروری مردان تاثیر دارد. یک مطالعه که به تازگی در این زمینه انجام شده نشان می‌دهد مردانی که مقدار میوه و سبزیجات به ویژه حبوبات و سبزیجات برگ سبز بیش‌تری مصرف می‌کنند، در مقایسه با سایر مردان از غلظت و تحرک اسپرم بیش‌تری برخوردارند.
به طور کلی مصرف آجیل‌ها، محصولات سبوس‌دار و لبنیات کم چرب در کنار میوه و سبزیجات تازه از بهترین روش‌ها برای تقویت باروری در مردان است. اگر تحت درمان ناباروری قرار دارید یا می‌خواهید یک زندگی سالم داشته باشید، بهتر است روزانه از این محصولات به مقدار متعادل استفاده کنید.